کره زمین به طور طبیعی در اثر تابش خورشید گرم می شود ولی گرمای زمین به علت تغییرات بشری با تغییرات طبیعی متفاوت می باشد. در طول یک قرن گذشته، زمین بطور طبیعی ۴ درجه سانتی گراد گرمتر شده است. این تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد تغییر الگوی بارش، افزایش سطح آب دریاهای آزاد وکاهش سطح آب دریاچه ها و تاثیرات وسیع برروی گیاهان، حیات وحش و زندگی انسانها خواهد گذاشت.
جیمز هانسن رییس موسسه مطالعات فضایی گوارد در ناسا از اولین افرادی بود که اثر گازهای گلخانه ای را شناسایی نمود. بعد از آن هانس بیل مکبن اولین کتاب “The End Of Nature”دراین زمینه را منتشر کرد که هدف آن مخاطبین عامه بودند و این هشدارها ازسالهای قبل بیانگر خطرات زیست محیطی برای آینده بشریت بوده است.
تغییرات اقلیمی باعث ایجاد هرج و مرج هایی درنقاط مختلف جهان شده است مانند هجوم موج گرما به هندوستان و مرگ ۶ هزارنفری درشهر چنای و نزاع برسرآب، طوفان های عظیم در مالاوی و موزامبیک و بسیاری ازاتفاقات دیگر که تنها با یک جستجو ساده دراینترنت منابع آنها یافت می شود.
به گزارش گروهی از محققان که درمقاله Nature منتشر شده است برای هدف یک و نیم درجه نباید هیچ زیرساخت سوخت های فسیلی در دنیا شروع شود. وبا این حال متاسفانه شاهد ساخت نیروگاه های حرارتی هستیم.
سیلاب های بی سابقه ای که درآخرین روزهای سال ۹۷ از گلستان تا خوزستان تقریبا تمامی ایران را فراگرفته بود تا خشکسالی هایی که امروزه در مناطق مختلف ایران می بینیم حاصل تغییرات آب و هوایی می باشد.
نشریه ساینتفیک آمریکن در گزارشی به قلم اسکات والمن ضمن گزارشی از روند معضلات اجتماعی در ایران متغیرهای زیست محیطی را عامل اصلی خیلی مشکلات در ایران دانسته است. با گذشته چند سال ازاین مقاله شاهد مشکلات گسترده ای در جنوب ایران و نواحی مختلف کشور می باشیم .
از آن جهت که دنیا به سمت اقتصاد کم کربن درحال حرکت است، تریلیون ها دلار سرمایه گذاری سوخت های فسیلی از نفت تا خودرو بی ارزش خواهند شد و سرمایه گذرانی که در زمینه سوخت های فسیلی فعالیت خواهند دید دچار ضرر می گردند، بنابراین با توسعه تجدیدپذیرها مخالفت خواهند نمود. گرچه برخی از غول‌های بزرگ نفتی دنیا مانند شرکت توتال به سمت انرژی های تجدیدپذیر رفته اند، اما بازهم شاهد موانع جدی دراین زمینه درکشورمان هستیم.
یکی از مسایلی که مخالفان تجدیدپذیرها بیان می کنند قیمت این نیروگاه های می باشد که با توجه به توسعه تکنولوژی دراین زمینه شاهد کاهش قیمت این نیروگاه های بخصوص انرژی خورشیدی وبادی هستیم .دربسیاری ازکشورها قیمت های رقابتی درمقایسه با نیروگاه های حرارتی وجود دارد . به طورمشابه با توجه به کاهش قیمت های باتری شاهد استفاده ازخودروهای برقی طی تا ۱۰ سال آینده خواهیم بود که متاسفانه دراین زمینه نیز زیرساخت های مناسبی درایران فراهم نشده است.
در گزارشی که در REN21 منتشرشده است سهم انرژی های تجدیدپذیر درمجموع برق تولیدی در جهان تا سال ۲۰۳۵ میلادی به بیش از۵۰ درصد خواهد رسید درصورتی که میزان برق تولیدی توسط انرژی های تجدیدپذیر درکشور ما به ۲ درصد هم نرسیده است. همچنین پیش بینی ها حاکی از آن می باشد که تا سال ۲۰۵۰ مصرف برق دو برابر خواهد شد.
توافق پاریس در۱۲ دسامبر۲۰۱۵ یا ۱۱آذر۱۳۹۴ برای مقابله با تغییرات اقلیمی وسرمایه گذاری در جهت اقتصاد کم کربن توسط ۱۹۵ کشور درپاریس مورد توافق قرارگرفت .
هدف ازاین توافق جلوگیری ازافزایش دمای زمین بیش ازدودرجه سلسیوس درقرن جاری وتلاش برای محدودیت دما به زیریک ونیم درجه سلسیوس نسبت به سطح آن پیش ازصنعتی شدن است .
متاسفانه شاهد قضاوت های غیرکارشناسی دراین زمینه هستیم که امضای تفاهم نامه توسط کشورایران را مورد سرزنش قرارمی دهند، درصورتی که روند حرکتی دنیا به سمت تجدیدپذیرها می باشد. و اثرات زیست محیطی ناشی از تغییرات اقلیمی گریبانگیر کشورمان نیز خواهد بود که به نسبت ما نیز باید نقش خود را دررابطه با این معضل جهانی ایفا کنیم.
در برنامه ششم توسعه کشورتوسعه نیروگاههای تجدیدپذیر۵۰۰۰ مگاوات درنظرگرفته شده است .که با توجه به تعهدات بین المللی این مقدار تا ۷۵۰۰ مگاوات قابل افزایش می باشد.
دراین خصوص فرصت های مناسبی می تواند برای کشور ما فراهم شود که عبارتند از:
۱- تبدیل ایران به قطب بین المللی انرژی های پاک با استفاده از منابع عظیم خورشیدی در مناطق مرکزی و جنوب کشور
۲- جایگزین کردن انرژی های باد-امواج دریا وبخصوص انرژی های خورشیدی، زیست توده وزمین گرمایی
۳- حرکت به سوی اقتصاد بدون نفت –مطابق پیش بینی های جهانی تقاضای نفت تاسال ۲۰۳۰ کاهش خواهد یافت و در صورت عدم برنامه ریزی صحیح می تواند تهدیدی برای اقتصادهای وابسته به نفت باشد .
هم اکنون چالش های اصلی عدم توسعه تجدیدپذیرها درایران عبارتند از :
۱- با توجه به عدم ثبات ارز و تورم زیاد و بحران های ناشی از عدم ثبات اقتصادی درایران و با توجه به بازگشت سرمایه نیروگاه ها از ۴ تا ۷سال، بیشترسرمایه گذاری ها در زمینه هایی انجام می شود که بازگشت سرمایه زیر ۲ سال داشته باشند. درحالی که IRR (نرخ بازده داخلی) پروژه های خورشیدی بیش از ۲۰ درصد ،NPV (ارزش فعلی خالص) مثبت و نسبت سود به هزینه بیش از یک می باشد.
۲- یافتن منابع جدید تامین بودجه تجدیدپذیرها که نیازمند همکاری مسولین است.
۳- تعرفه هایی که برای گمرگ درنظرگرفته شده و جلوگیری از واردات پنل که بازار رقابتی آن را ازبین خواهد برد. بنظراینجانب تعرفه های گمرکی برای واردات پنل های خورشیدی باید به حداقل برسد.
۴- پایین بودن تعرفه های حامل های انرژی (قیمت واقعی انرژی هرچند درقدم اول ممکن است معضلات اجتماعی به دنبال داشته باشد ولی باروش های پلکانی و تامین بخش ضعیف جامعه، می توان قیمت های حامل های انرژی را بایک برنامه مشخص وتدریجی به شکل واقعی ارایه نمود.)
۵- عدم تخصیص وام های مناسب با درصد بهره پایین و نرخ بهره بالای بانک های نسبت به سپرده ها
۶- فرهنگ سازی و عدم توجه به تحقیق و پژوهش
۷- تحریم ها وعدم مشارکت شرکت های خارجی درسرمایه گذاری
با توجه به معضلات اجتماعی پیش آمده اخیردرکشور وتغییرات اقلیمی درسراسردنیا ، کشور ما نیز باید مانند کشورهای دیگر پیشتاز درصنعت تجدیدپذیر به سمت اقتصاد کم کربن و افزایش استفاده ازانرژی های تجدیدپذیر حرکت نماید و با توجه به پتانسیل بالای کشوردرزمینه انرژی های خورشیدی ازاین منبع بی پایان بیشتر بهره ببریم. بنابراین باید درزمینه نصب وراه اندازی ،افزایش تحقیق وپژوهش ،حمایت ازشرکت های متصدی و نخبگان این رشته گام برداریم تا مشکلات کمبود برق و حتی دیگر منابع مانند آب در آینده نزدیک رفع گردد.
محمد پرهام فر
کارشناسی ارشد انرژی‌های تجدیدپذیر
مرداد ماه ۱۴۰۰